SAFİR ve YAKUT

 İlk bakışta çok farklı iki mineral gibi gözükseler de, yakut ve safir arasındaki tek fark rnkleridir. Yakut kırmızı rengini yapısındaki iz miktardaki kromit oksitten (Cr2O3) alırken, safirise demir (Fe) ve titanyum (Ti) elementlerinin birlikte aluminyumu ornatması nedeniyle mavimsi renkte görünür.

Yakut ve safir kelimeleri sırasıyla “kırmızı” ve “mavi” anlamlarına gelmektedir. İlki Latincedeki “ruber” diğeri ise eski Yunancadaki “sapphirus” kelimesinden türemiştir. Safir kelimesi saydam ile yarı saydam arasında değişen yapıdaki korund için kullanılmaktadır.

Çok değerli büyük yakutların son derece ender bulunması nedeni ile, şu ana kadar çok az sayıda çıkarılabilmiştir. Üç karatı geçen büyüklükte yakutların, kırmızı elmaslardan sonra, en değerli taşlar olduğu söylenebilir.

Mavi safirlerin en değerlileri, mora yakın tonlarda gözlenen çeşitleridir. Büyük safirler büyük yakutlara oranla daha fazla bulunmaktadır. Renk dalgalanması safirler için önmeli bir sorun olabilmektedir. Birçok mavi safir çok koyu renge sahip olmakla birlikte, çok açık renkte safirler de görmek mümkündür. Bu renklere sahip safirler genellikle daha az değerlidir. Değerli safirler genellikle iyi kesilmiş, temiz ve en nemlisi yoğun mavi renkte olanlardır.

Safir ve yakutun farklı koşullar altında ısıtılması ve soğutulması, kalıcı renk değişikliklerine neden olabilmektedir. Bu neden dışındaki renk değişiklikleri ise yoğun ışınım altında kalmaktan kaynaklanmaktadır.

Başta siyenitik sokulumlar ve pegmatitik damarlar olmak üzere bazı bazik magmatik kayaçlar safir ve yakutun oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Yüksek demir içeriğinden dolayı bazaltik kayaçların bu iki süs taşının oluşumundaki önemi göz ardı edilemez. Aynı zamanda, bu süs taşları bir bölgesel başkalaşım ürünü olan şistlerde ve mermer gibi karbonat içeriği yüksek kayaçlarda veya diğer değerli taşlarla birlikte alüvyon çakılları ve plaser çökeller içerisinde de bulunabilmektedir.

Eski uygarlıklarca da çıkartıldığı bilinen safir ve yakutun en değerli örnekleri Burma’dan gelmektedir. Hindistan’ın Keşmir eyaleti kaliteli safirleri ve yakutların çıkarıldığı başka bir kaynak olarak da bilinmektedir. Tayland, büyüleyici safirleri barındıran bir diğer ülkedir. Şu an siyah safirlerin çoğu Avustralya’dan gelmektedir ve “Avustralya safiri” tanımlaması genellikle siyah safirle özdeşleşmiştir. Safir ve yakut ayrıca ABD’deki Montana veColorado eyaletlerinde, Afrika’da Kenya, Tanzanya ve Nijerya’da, Asya’da ise Vietnam, Sri Lanka ve Çin’de bulunmaktadır.